CENTRUM INFORMACJI
Masz pytania? Zadzwoń
+48 573 504 170Haka, tradycyjny występ rytualny taneczno-wokalny Maorysów, to niezwykle ważny element kultury Nowej Zelandii, który zyskał międzynarodową popularność dzięki drużynie rugby All Blacks. Dowiedz się więcej czytając ten ciekawy wpis!
Według mitologii maoryskiej, Hineraumati, czyli letnia żona Boga Słońca (miał też żonę zimową Hinetakurua), urodziła syna Tanerore, czyli słoneczny blask. W upalne dni, gdy syn tańczył dla matki, powodował drżenie powietrza, które widzimy na horyzoncie w gorące dni. Jak mówi legenda, z tego mitycznego tańca wywodzi się właśnie haka.
Co ciekawe, powszechny gest drżących rąk w tańcu haka, symbolizuje właśnie tą legendę.
Haka ma swoje korzenie w kulturze Maorysów. Ma długą historię, sięgającą czasów przedkolonialnych. Pierwotnie pełniła funkcje rytualne i wojenne, służąc do wyrażania emocji, takich jak radość, smutek czy gniew. Stanowiła sposób powitania odwiedzających plemion, a także służyła do mobilizacji wojowników przed bitwą. Był to nie tylko pokaz sprawności fizycznej, ale także wyraz kulturowej dumy, siły oraz jedności.
Współcześnie haka nauczana jest w szkołach oraz wykonywana podczas różnych ceremonii i ważnych okazji, takich jak wydarzenia sportowe, wesela czy pogrzeby, co pomaga w zachowaniu tradycji i zwyczajów oraz przekazywaniu ich młodszym pokoleniom.
Choć termin "haka" w języku maoryskim oznacza taniec, nie jest to taniec w tradycyjnym rozumieniu. Polega na przemówienie całym ciałem, czyli zarówno rękoma i nogami, jak i stopami, językiem, oczami i głosem. Zwykle wykonywana w grupie, łączy w sobie śpiew oraz różnorodne ruchy, takie jak tupanie, ruchy rąk i mimikę twarzy.
Haka ma wiele odmian, które różnią się w zależności od kontekstu, celu i regionu plemiennego.
Haka peruperu to najbardziej znana odmiana, często określana jako "wojenna". Wykonywana była przez wojowników przed bitwą i miała na celu pokazanie siły oraz determinacji. Wykorzystywana była do przestraszenia przeciwnika oraz mobilizacji własnych sił. Charakteryzuje się intensywnymi ruchami rąk (rytmiczne uderzenia dłońmi w tors, ręka w rękę czy w kolano), głośnymi okrzykami i ekspresyjnymi minami (wytrzeszczanie oczu, pokazywanie języka, dmuchanie, syczenie przez zęby), co ma wzbudzać strach i respekt wśród wrogów. Pozycją, w której się ją wykonuje jest “przysiad rozkraczny” na lekko ugiętych nogach, który eksponuje napięte mięśnie nóg. “Wojownicy” wykrzykują proste teksty, uderzają rękami i stopami o ziemię i przyklękają bez przerwy patrząc w oczy przeciwników. Lider natomiast przemieszcza się przed grupą wykrzykując teksty, na które grupa razem odpowiada.
Haka powitalna (w języku maoryskim "haka whakatau") jest wykonywana na powitanie gości i jest bardziej łagodna niż haka peruperu. Zwykle jest prezentowana przez mniejsze grupy, a jej celem jest wyrażenie szacunku i gościnności. Często można ją zobaczyć podczas ceremonii powitalnych dla dygnitarzy lub w trakcie ważnych wydarzeń społecznych.
Haka poi to taniec, który łączy elementy haka z żonglowaniem kulami na sznurku. Jest wykonywany głównie przez kobiety i często towarzyszy mu śpiew. Haka poi jest popularna podczas różnych festiwali i wydarzeń kulturalnych, a także jako forma dziękczynienia. Obecnie wykorzystywane są również podpalane kule.
W XIX wieku, po kolonizacji Nowej Zelandii przez Brytyjczyków, tradycje maoryskie zaczęły zanikać. W czasie wojen w latach 1845-1879, wódz Ngati Toa Te Rauparaha uniknął schwytania przez wrogie mu plemię, dzięki pomocy innego jeszcze plemienia i schowaniu się w dziurze gdzie przechowywali kumar, czyli słodkie ziemniaki. Przed kryjówką wódz nieznanego plemienia posadził żonę, która zasłoniła wejście do “spiżarki” spódnicą. Jedna wersja jest taka, że wśród Maorysów, żaden mężczyzna nie pozwoliłby na znalezienie się pod żeńskimi narządami płciowymi, natomiast druga mówi o tym, że były one tarczą, która zatrzymywały złe zaklęcia rzucane przez wrogie plemię. Możesz wybrać sam/a, która historię wolisz ;) Po wyjściu z kryjówki Ngati Toa Te Rauparaha wykrzykiwał słowa najbardziej znanej haki, czyli Ka Mate.
„Ka mate” od 1905 roku jest wykonywana przed każdym meczem nowozelandzkiej drużyny rugby All Blacks. To właśnie za sprawą nowozelandzkich rugbystów, ta haka i nie tylko, stała się znana na całym świecie, co przyczyniło się do wzrostu zainteresowania kulturą maoryską. Przez taki występ chcą oni pokazać swoją kulturę, siłę i jedność.
Sugeruje się, że oprócz świetnych zawodników, to właśnie ten pokaz siły przed meczem pomaga im w osiąganiu sukcesów. Wykonywanie haki daje im psychologiczną przewagę i poczucie przynależności do drużyny. Ponadto, podnosi im tętno i poprawia ducha walki. Niektóre drużyny przeciwne, opóźniają zaczęcie meczy, tak aby nowozelandzkim zawodnikom tętno wróciło do normy.
Ciekawostką jest, że drużyny All Blacks oraz Black Ferns (nowozelandzka kobieca drużyna rugby) doczekały się tekstów haki napisanych specjalnie dla nich. Dla mężczyzn jest to Kapa o Pango, natomiast dla kobiet - Ko Ūhia Mai.
Haka to nie tylko taniec. To symbol kultury Maorysów, dziedzictwo oraz znak rozpoznawczy drużyny rugby z Nowej Zelandii. Przez wieki, haka przeszła wiele zmian, ale jej esencja pozostała niezmienna – to taniec pełen pasji, emocji i siły ducha Maorysów.
Dołącz do naszej społeczności, a co tydzień otrzymasz od nas darmową dawkę wiedzy dla prawdziwych obieżyświatów i informacje o nowych wyprawach!
